Scheidingen in Oostenrijk

Functioneert een huwelijk in Oostenrijk niet meer, dan bieden de Oostenrijkse rechtbanken verschillende mogelijkheden om zich te laten scheiden. Deze bijdrage biedt een beknopt overzicht over deze mogelijkheden, ofwel over het Oostenrijkse scheidingsrecht.

Inhoud van deze bijdrage:

• Soorten van scheidingen

• Gevolgen van een scheiding

• Internationale scheidingen

• Enkele praktijktips

Soorten van scheidingen

De verschillende soorten echtscheidingen of scheidingen worden in de Oostenrijkse Huwelijkswet, het Ehegesetz (EheG), geregeld. De drie belangrijkste varianten zijn daarbij:

• De consensuele scheiding (einvernehmliche Scheidung; § 55a EheG)

• De scheiding met schuldtoewijzing (Scheidung aus Verschulden; § 49 EheG)

• Scheiding wegens opheffing van de echtelijke gemeenschap (Zerrüttungsscheidung of Scheidung wegen Auflösung der häuslichen Gemeinschaft; § 55 EheG)

Er bestaan nog andere mogelijkheden om een huwelijk te beëindigen, bijvoorbeeld in het geval van bedrog of schijnhuwelijken. Deze bijdrage concentreert echter op de bovengenoemde, in de praktijk belangrijkere varianten.

Deze mogelijkheden gelden ook voor paren die een geregistreerd partnerschap (eingetragene Partnerschaft) hebben gesloten.

Consensuele scheiding

De eenvoudigste en meest voorkomende manier om in Oostenrijk te scheiden biedt de consensuele scheiding, ofwel de einvernehmliche Scheidung. Dit is mogelijk zodra de echtgenoten minstens zes maanden gescheiden leven en beiden van mening zijn dat hun huwelijk duurzaam ontwricht is.

Bij deze variant wordt géén bewijsprocedure doorgevoerd. De rechter stelt dan ook niet vast wie in welke mate de ontwrichting van het huwelijk veroorzaakt heeft. Noodzakelijk is enkel dat beide partijen een overeenkomst over de gevolgen van de scheiding sluiten.

 In deze overeenkomst moeten in ieder geval de volgende punten geregeld zijn:

•  De verdeling van het gemeenschappelijke vermogen

• Eventuele alimentatie voor de partner

• Eventuele alimentatie voor de kinderen

• Een regeling over de zorg voor en omgang met eventuele kinderen

Voordelen van een consensuele scheiding zijn vooral de snelheid van de procedure, de verhoudingsgewijs geringere kosten en ook de emotionele last die met de andere varianten vaak gepaard kan gaan.

Procedureel wordt deze scheiding met een gemeenschappelijk scheidingsverzoek aan de rechtbank ingeleid. Een rechter zal de scheiding in een korte zitting, die vaak nauwelijks een half uur duurt, de uitspreken. Heeft het echtpaar minderjarige kinderen, dan is het wettelijk verplicht om van tevoren nog informatie over de gevolgen van de scheiding in te winnen.

Scheiding met schuldtoewijzing

Anders dan in veel andere Europese landen is in Oostenrijk nog een scheiding met schuldtoewijzing, ofwel een Verschuldensscheidung mogelijk.

Twee kernvoorwaarden voor een scheiding met schuldtoewijzing zijn:

• Echtelijk wangedrag

• Duurzame ontwrichting die door het wangedrag is veroorzaakt

Voor deze scheiding is het noodzakelijk dat één van de echtgenoten ernstig echtelijk wangedrag (een zogenaamde schwere Eheverfehlung) heeft begaan én dat door dit gedrag het huwelijk duurzaam ontwricht is. Naar Oostenrijkse begrippen moet het wangedrag dus tot een unheilbare Zerrüttung geleid hebben, waardoor niet te verwachten is dat het huwelijk ooit nog herstelt.

Wat precies als echtelijk wangedrag geldt hangt van de omstandigheden af en is het onderwerp van uitvoerige jurisprudentie. Naast overspel en huiselijk geweld gelden bijvoorbeeld het negeren van de ander en het zonder overleg verlaten van de huwelijkse gemeenschap als dergelijk wangedrag. Ook andere, minder indringende gedragswijzen – van roddelen tot drankgebruik – heeft de Oostenrijkse rechter als wangedrag aangemerkt.

Is dit wangedrag voor de betroffen echtgenoot niet acceptabel, dan moet deze op grond van dit gedrag echter binnen zes maanden na kennis hiervan bij de rechtbank een scheidingsprocedure starten. Gebeurt dit niet, dan wordt aangenomen dat de echtgenoten zich verzoend hebben. Wie met andere woorden weet dat de partner is vreemdgegaan en een jaar niets doet, kan een scheiding hierop niet meer baseren.

Het wangedrag moet verder daadwerkelijk tot de duurzame ontwrichting van het huwelijk geleid hebben. Gedrag dat een echtgenoot niet storend vindt kan dan ook niet als basis voor een scheiding dienen.

Procedureel begint een scheiding met schuldtoewijzing door het indienen van een dagvaarding (Klage) van één van de echtgenoten, die de bevoegde rechtbank dan aan de andere echtgenoot stuurt. Vervolgens zal de rechtbank in één of meer zittingen de echtgenoten en eventuele getuigen verhoren en andere bewijsmiddelen beoordelen. Zodra de rechtbank hiervoor genoeg informatie verzameld heeft, zal het met oordeel uitspreken of de echtgenoten gescheiden worden, en of de gedaagde echtgenoot de scheiding gedeeltelijk of geheel veroorzaakt heeft.

Tijdens de gehele procedure kunnen de partijen altijd een consensuele scheiding overeenkomen. Verder kan ook de gedaagde echtgenoot zelf een dagvaarding (een zogenaamde Widerklage) indienen, of verzoeken om vast te stellen dat de andere echtgenoot eveneens schuldig aan de ontwrichting is.

Een belangrijk praktisch gevolg van een scheiding met schuldtoewijzing is, indien één echtgenoot voor het einde van het huwelijk verantwoordelijk is, alimentatie. Dit moet de schuldige echtgenoot aan de andere betalen indien deze daartoe in staat is en de andere echtgenoot niet over voldoende inkomen beschikt. De precieze hoogte hangt daarbij van het inkomen van beide partijen af.

In bijzondere gevallen is alimentatie ook mogelijk indien géén duidelijke schuldtoewijzing uitgesproken wordt.

Scheiding wegens opheffing van de echtelijke gemeenschap

Een verdere variant is de scheiding wegens opheffing van de echtelijke gemeenschap (häusliche Gemeinschaft). Dit is mogelijk wanneer:

• De echtelijke gemeenschap minstens drie jaar opgeheven is, en

• Het huwelijk duurzaam ontwricht is, en er dus niet vanuit te gaan is dat dit weer hersteld kan worden

Bewijst de echtgenoot die om deze scheiding niet heeft verzocht dat de ontwrichting voornamelijk door de andere echtgenoot is veroorzaakt én dat de scheiding hem of haar harder dan de verzoekende echtgenoot zou raken, dan kan de rechtbank het verzoek om scheiding afwijzen. 

Is de gemeenschap minstens zes jaar opgeheven, dan zal de rechtbank het scheidingsverzoek moeten honoreren.

Procedureel begint deze scheiding – net als de scheiding met schuldtoewijzing – met het indienen van een dagvaarding. De rechter zal vervolgens na één of meer zittingen een oordeel moeten vellen.

Gevolgen van een scheiding

Een scheiding heeft in Oostenrijk – net als in andere landen – verstrekkende gevolgen. Thema´s die men bij een scheiding in het oog dient te behouden zijn in het bijzonder:

• De verdeling van vermogen en schulden

• De zorg voor en omgang met kinderen

• Alimentatie en kinderalimentatie

• Pensioenen en sociale zekerheid

• Eventuele gevolgen voor de immigratiestatus van een echtgenoot

Is het niet mogelijk om over de eerste vier thema´s een overeenkomst te sluiten, dan biedt de Oostenrijkse wet verschillende mogelijkheden. Zo zijn er procedures voor:

• De verdeling van het echtelijke vermogen (het zogenaamde Aufteilungsverfahren); deze procedure moet binnen een jaar na scheiding ingeleid worden

• De zorg voor kinderen

• Het contact met kinderen

• De hoogte van alimentatie

• Het betalen en de hoogte van kinderalimentatie

Ook voor of tijdens het scheidingsproces kunnen deze thema´s al tot procedures leiden. Zij worden dan apart van de scheidingsprocedure gevoerd.

Internationale scheidingen

Bij internationale huwelijken is het mogelijk dat op de scheiding het materiële recht van een andere staat toepasselijk is. Dit kan voor de procedure belangrijke gevolgen hebben: zo is in het Nederlandse recht een scheiding met schuldtoewijzing onbekend.

De zgn. Rome III-Verordening (Verordening (EU) Nr. 1259/2010) heeft in de meeste EU-staten een regeling voor het toepasselijke materiële recht gecreëerd. Volgens deze verordening is in principe het volgende recht van toepassing:

• Het recht van de staat waarin de beide echtgenoten hun gewone verblijfsplaats hebben; of

• Het recht van de staat waarin de beide echtgenoten hun laatste gewone verblijfsplaats hadden, zover het verblijf niet meer dan één jaar voor aanhangigmaking van de scheiding is beëindigd én één van de echtgenoten nog in deze staat verblijft; of

• Het recht van de staat waarvan de beide echtgenoten de nationaliteit hebben; of

• Het recht van de staat waarin de scheidingsprocedure aanhangig wordt gemaakt

Het is onder bepaalde voorwaarden ook mogelijk om een gemeenschappelijke keuze voor een bepaald rechtsstelsel te maken. Belangrijk is hier verder dat deze verordening niet op onderhouds- en vermogensregelingen van toepassing is.

De Oostenrijkse Wet op het Privaatrecht (IPR-Gesetz) bevat voor verdere internationale scheidingen een regeling voor het toepasselijke recht. Voor de vraag welke rechtbank bevoegd is om in een scheidingsprocedure te oordelen bestaat eveneens een Europese verordening.

Enkele praktijktips

De beslissing om zich te laten scheiden moet niet lichtvaardig genomen worden. Ook is het aan te raden om - bij toepassing van het Oostenrijkse recht - bepaalde dingen te doen of liever vooral te laten.

•  De woning verlaten: het is niet aan te raden om aan de vooravond van een scheidingsprocedure zonder overleg simpelweg de woning te verlaten als dit in verband met de eigen veiligheid niet noodzakelijk is. Dit kan als echtelijk wangedrag gezien worden. Er bestaan mogelijkheden om dit te doen zonder de eigen positie in een latere procedure te verzwakken.

• Communicatie: het is evenmin aan te raden om de andere echtgenoot uit te schelden, slecht te bejegenen en te vernederen, omdat ook dit in een procedure tegen u gebruikt kan worden. Communicatie blijft idealiter zakelijk.

• Documentatie: uit bewijsgronden is het aan te raden om echtelijk wangedrag te documenteren. Dit is bijvoorbeeld het schriftelijk vastleggen van tijdstippen waarop het wangedrag speelde, het bewaren van relevante documenten en het opslaan van chatlogs.

Juridische bijstand in het Nederlands

Ik ondersteun en begeleid u graag bij civiele procedures in Oostenrijk, uiteraard geheel in het Nederlands. Neem daarvoor via het onderstaande contractformulier, via office@vastenburg.at of telefonisch via 0043 6804446590 contact met mij op.

Stuur een aanvraag