Lichamelijk letsel in het Oostenrijkse strafrecht
(Voor de Engelse versie van deze post klikt u hier; voor de Duitse versie klikt u hier.)
Eén van de meest voorkomende delicten in het Oostenrijkse strafrecht is het toebrengen van lichamelijk letsel (Körperverletzung), in §§ 83 en navolgende paragrafen in het Oostenrijkse Wetboek van Strafrecht (Strafgesetzbuch; StGB) geregeld. In het Nederlands wordt dit ook vaak geweldpleging of mishandeling genoemd – dit zijn in Oostenrijk, zoals hieronder zal blijken, niet helemaal de juiste begrippen.
Deze post biedt over dit thema verder een beknopt overzicht. Specialere onderwerpen zoals bijvoorbeeld noodweer, jeugdstrafrecht of de afloop van een strafprocedure worden hier niet besproken. Voor verdere informatie over de Oostenrijkse strafprocedure in het algemeen kunt u hier terecht.
In principe is van het toebrengen van lichamelijk letsel in deze zin sprake wanneer iemand een andere persoon letsel ofwel een verwonding toegebracht heeft. § 83 StGB staat daarbij centraal; door talrijke verdere paragrafen (§§ 84-88 StGB) kan de daad voor de dader heel verschillende gevolgen hebben – van een strafrechtelijke transactie (schikking) tot een gevangenisstraf van meerdere jaren.
Vooral voor Nederlandstalige lezers kan de terminologie hier wat verwarrend zijn. Met wat in het Nederlands als “mishandeling” geldt wordt hier het toebrengen van lichamelijk letsel bedoeld. Met de “Misshandlung” – wat inderdaad letterlijk als “mishandeling” vertaald zou kunnen worden – worden hier echter handelingen bedoeld die niét per se verwondingen tot gevolg hebben. Dit klinkt mogelijk zeer theoretisch en leidt wat houterig aandoende begrippen. Het verschil kan in de praktijk echter van belang zijn. Daarover onder meer.
Opzet en nalatigheid
Om een handeling als het toebrengen van lichamelijk letsel te kunnen kwalificeren is een zekere opzet nodig. Wie uitsluitend per ongeluk een andere persoon verwondt handelt niet opzettelijk. Er kan in dit geval echter nog altijd sprake zijn van het toebrengen van lichamelijk letsel door nalatigheid (zie onder); eveneens kan dit gevolgen in de zin van een civielrechtelijke aansprakelijkheid hebben.
Opzettelijk handelt men volgens § 5 StGB indien men zekere feiten “verwerkelijken” wil die strafbaar gesteld zijn. Concreet wil men dus een andere persoon letsel toebrengen en is dit tegelijkertijd strafbaar conform de regels van het StGB. Het is daarbij al voldoende, als de dader de “verwerkelijking” van deze feiten ernstig voor mogelijk houdt en dit accepteert.
Een dader handelt verder doelbewust (absichtlich), als het hem er juist om gaat om een zekere situatie of een zeker gevolg te verwerkelijken (en als de wet daarvoor doelbewust optreden vereist). Op een soortgelijke manier kan de dader ook willens en wetens (wissentlich) handelen (§ 5 Abs 2 en 3 StGB).
Strafbaar is het echter eveneens als een persoon weliswaar niet opzettelijk maar in nalatige wijze iemand anders lichamelijk letsel toebrengt (§ 88 StGB). Kort samengevat is hiervoor nalatig handelen noodzakelijk. Daarvan is volgens § 6 StGB sprake wanneer de dader niet met de zorgvuldigheid handelt waarmee hij in het concrete geval had kunnen en zou moeten handelen.
Nalatig handelt verder ook degene die weliswaar weet, dat zijn handelingen zekere gevolgen kunnen hebben, maar deze gevolgen niet wenst. Van grove nalatigheid is tot slot sprake wanneer iemand ongebruikelijk en opvallend onzorgvuldig gehandeld heeft.
Het lichamelijk letsel
Lichamelijk letsel is sprake wanneer iemand een andere persoon aan zijn lichaam verwondt of schade aan zijn gezondheid toebrengt. Vereist is dus een daadwerkelijke verwonding of gezondheidsbeschadiging. Een “minimum” is hiervoor in de wet niet gedefinieerd; in het algemeen kan echter gezegd worden, dat van lichamelijk letsel al bij kleinere verwondingen, bijvoorbeeld builen, schaafwonden en blauwe plekken die niet direct verdwijnen sprake is.
Van een gezondheidsbeschadiging is sprake als door de handeling een lichamelijk of ook geestelijk letsel (met medische relevantie, bijvoorbeeld in de vorm van een depressie) veroorzaakt wordt. Wie door de consumptie van een vergiftigd levensmiddel meerdere dagen ziek thuis zit is dus slachtoffer van een gezondheidsbeschadiging geworden.
Vooral voor Nederlandstaligen is hier belangrijk om te onderscheiden tussen het toebrengen van lichamelijk letsel en het mishandelen (Misshandlung). De “mishandeling” in Oostenrijks-strafrechtelijke zin omvat handelingen die normaliter pijnlijk of onaangenaam zijn maar geen letsel tot gevolg hebben. Voorbeelden uit de praktijk zijn klappen in het gezicht, mensen wegduwen en -stoten. Wordt door de mishandeling echter op nalatige wijze (zie boven) letsel of een gezondheidsbeschadiging veroorzaakt, dan is eveneens van het toebrengen van lichamelijk letsel conform § 83 StGB sprake (en is de handling dus strafbaar). Of nu van een mishandeling of het toebrengen van lichamelijk letsel sprake is, is een vraag die – zoals onder te zien zal zijn – voor de mogelijke bestraffing grote betekenis kan hebben.
Varianten van het toebrengen van lichamelijk letsel
Zoals besproken staat § 83 StGB bij het toebrengen van lichamelijk letsel centraal. Deze paragraaf regelt het “basisdelict”:
Wie een andere persoon lichamelijk letsel toebrengt of diens gezondheid schaadt, is conform deze paragraaf met een celstraf van tot één jaar of met een boete te bestraffen. Eveneens is te bestraffen, wie een andere persoon lichamelijk mishandelt en daardoor op nalatige wijze verwondt of diens gezondheid schaadt.
Een zogenaamde kwalificatie (specialere regeling) is in § 83 Abs 3 StGB te vinden: wie conducteurs of controleurs in het openbare verkeer of ambulancepersoneel letsel toebrengt – en dit tijdens of vanwege de taken die deze personen uitoefenen – kan met een celstraf tot twee jaar bestraft worden.
§§ 84-88 StGB regelen echter een grote hoeveelheid aan varianten van lichamelijk letsel. Afhankelijk van welke paragraaf toepasselijk is (d.w.z.: welke strafbaar gestelde feiten verwerkelijkt zijn) kan een daad met heel verschillende straffen bestraft worden. Sommige van deze varianten zijn zogenaamde kwalificaties, andere hebben hun eigen paragraaf.
Een overzicht van deze varianten volgt hieronder:
Toebrengen van zwaar lichamelijk letsel (§ 84 StGB): deze paragraaf zet hogere straffen, namelijk tot drie jaar celstraf, voor verschillende delicten vast:
Mishandelingen die op nalatige wijze tot een gezondheidsbeschadiging of werkverhindering van meer dan vierentwintig dagen leiden, of die een op zich zwaar letsel of gezondheidsbeschadiging bij het slachtoffer tot gevolg hebben;
Lichamelijk letsel bij ambtenaren ofwel gezagsdragers, getuigen of rechterlijke deskundigen tijdens of vanwege hun taken (bijvoorbeeld de verwonding van een politieagent tijdens zijn werk);
Het plegen van minstens drie onafhankelijke daden zonder werkelijke reden en onder aanwending van aanzienlijk geweld;
Het toebrengen van zwaar letsel op zich, d.w.z. wie iemand anders lichamelijk letsel of een gezondheidsbeschadiging toebrengt en daardoor, zij het ook op nalatige wijze, zwaar letsel of een zware gezondheidsbeschadiging toebrengt (zie boven). Hiervoor dreigt afwijkend van de eerdere regels een celstraf van zes maanden tot vijf jaar;
Wie lichamelijk letsel op zo´n wijze toebrengt dat dit met levensgevaar gepaard gaat, of dit met minstens twee personen in afspraak of met bijzonder leed doet (hier dreigen dan wederom tot drie jaar celstraf).
Toebrengen van lichamelijk letsel met zware en langdurige gevolgen (§ 85 StGB): met deze regeling zijn strengere straffen voorzien voor mishandelingen, die op nalatige wijze tot lichamelijk letsel met zware en langdurige gevolgen leiden en voor het toebrengen van lichamelijk letsel of gezondheidsbeschadigingen met zware en langdurige gevolgen. In het eerste geval, de mishandeling, kan de dader een celstraf van zes maanden tot vijf jaar te wachten staan; voor het toebrengen van lichamelijk letsel dreigt een celstraf van één tot tien jaar.
Als zwaar en langdurig gevolg (schwere Dauerfolge) noemt de wet verschillende beperkingen die het slachtoffer als gevolg van de daad een lange tijd of zelfs permanent zal hebben. Voorbeelden zijn gehele of gedeeltelijke blindheid, doofheid, een substantiële verminking of langdurig lijden.
Toebrengen van lichamelijk letsel met dodelijke gevolgen (§ 86 StGB): zoals de titel van deze paragraaf doet vermoeden, moet de daad hier tot de dood van het slachtoffer leiden. Is deze (wederom op nalatige wijze) het gevolg van mishandeling, dan kan dit met een celstraf van één tot tien jaar celstraf bestraft worden. Was er sprake van het (opzettelijk) toebrengen van lichamelijk letsel, dan is een celstraf van één tot vijftien jaar mogelijk.
Doelbewust toebrengen van zwaar letsel (§ 87 StGB): hier is een zwaardere straf bepaald voor de situatie waar zwaar lichamelijk letsel doelbewust toegevoegd is (zie de beide begrippen boven). Het is hier dus niet alleen noodzakelijk dat de dader met opzettelijk handelde – hij moet doelbewust gehandeld hebben, wat betekent dat het er de dader juist om ging, het zware letsel te veroorzaken. Hiervoor kan een celstraf van één tot tien jaar uitgesproken worden.
Speciale regels gelden verder nog indien het slachtoffer hier een ambtenaar, getuige of rechterlijke deskundige tijdens of vanwege de uitoefening van zijn taken is. De minimale straf bedraagt hier twee jaar celstraf. Strengere straffen van één tot vijftien jaar celstraf gelden verder voor het geval dat de daad een zwaar en langdurig gevolg of zelfs de dood van het slachtoffer tot gevolg heeft.
Nalatig toebrengen van lichamelijk letsel (§ 88 StGB): wie op nalatige wijze (zie daarover boven) een ander lichamelijk letsel toebrengen kan met tot drie maanden celstraf of met een geldboete bestraft worden. Verdere regels kunnen ook hier de straf echter volledig opheffen of verzwaren.
Samengevat kunnen vooral de volgende omstandigheden tot een andere (hogere) straf leiden:
Lichamelijk letsel bij ambtenaren ofwel gezagsdragers, getuigen of rechterlijke deskundigen tijdens of vanwege hun taken (bijvoorbeeld de verwonding van een politieagent tijdens zijn werk);
Zwaar lichamelijk letsel;
Lichamelijk letsel met zware en langdurige gevolgen
Lichamelijk letsel met dodelijk gevolg
Lichamelijk letsel dat doelbewust toegevoegd wordt
Enkele praktische aspecten
Smartengeld en overige kosten
Belangrijk is dat het slachtoffer voor zijn verwondingen een recht op compensatie als beschadigde, in de praktijk in het bijzonder ook een recht op smartengeld (Schmerzengeld) heeft. Daarnaast zijn o.a. behandelingskosten te compenseren. Leidt een daad uiteindelijk tot een strafprocedure, dan moet de rechter in principe bij een veroordeling ook uitspraak over eventuele claims van het slachtoffer doen. Deze kunnen een behoorlijke omvang hebben. Heeft het slachtoffer echter meer compensatie geëist dan hem volgens de rechter toestaat, dan zal de rechter hem voor zijn niet-toegekende bedrag naar de civiele rechter verwijzen. Dit betekent dat het het slachtoffer vrijstaat, in een civiele procedure nog verdere schadevergoeding te eisen. Anders dan in de strafprocedure heeft hij daarbij echter een zeker kostenrisico, indien hij de procedure verliest.
Transactie, schikking of Diversion
Kan voor de ten laste gelegde daad een celstraf van hoogstens vijf jaar opgelegd worden, is de schuld van de dader niet als zwaar aan te merken, zijn de feiten van de zaak duidelijk en is aan bepaalde verdere voorwaarden voldaan, dan is een transactie (Diversion) ook mogelijk. In dit geval kan de dader verplicht worden verschillende zaken te doen, bijvoorbeeld een therapie volgen, een werkstraf uitvoeren of een compensatiebedrag betalen. Het voordeel hiervan is dat daardoor een strafrechtelijke veroordeling – en dus een aantekening in een strafblad – vermeden wordt.
Voorwaardelijk of onvoorwaardelijk
Straffen kunnen onvoorwaardelijk of voorwaardelijk met een proeftijd uitgesproken worden. Dit hangt altijd van de individuele omstandigheden af. Ook een gedeeltelijk voorwaardelijke straf is mogelijk.
Juridische bijstand aanbevolen
Het is dringend aanbevolen zich tijdens een strafprocedure door een advocaat bij te laten staan. Ik ondersteun en begeleid u graag bij strafprocedures in Oostenrijk, uiteraard geheel in het Nederlands. Neem daarvoor via office@vastenburg.at of telefonisch via 0043 6804446590 gerust contact met mij op. Voor verdere informatie over de Oostenrijkse strafprocedure in het algemeen kunt u hier terecht.
Stuur een aanvraag